Hardhout Soorten voor Snijplanken

Notenhout (Juglans regia) of walnoot, notelaar heeft een uitstekende duurzaamheidsklasse. Het is licht grijsachtig bruin tot warm donkerbruin, al of niet voorzien van een fraaie zwartachtige tekening. Amerikaans noten is warm donkerbruin, terwijl de kleurverschillen minder groot zijn dan bij Europees noten. De kleur van Europees noten is sterk afhankelijk van de herkomst.

Plataan (Platanus acerifolia) heeft sterk, taai en vast hout. Het kernhout van platanen is lichtbruin en het brede spint is wit tot iets roodachtig van kleur. Brede, hoge stralen die donkerder zijn dan het overige hout, veroorzaken op kwartiers gezaagd hout een typische tekening voor plataan. De Engelse benaming “lacewood” slaat uitsluitend op kwartiers gezaagd platanen.

Peer (Pyrus communis L.) kent zeer veel variëteiten en wordt gecultiveerd over de gehele wereld. Tussen kernhout en spint bestaat vrijwel geen onderscheid. De kleur is geelachtig tot rozebruin. Aan licht blootgesteld krijgt het een warme tint. Het hart van oude stammen is wel eens donker chocoladebruin verkleurd. Het hout vertoont heel weinig tekening. Op het dosse vlak kan een zeer vage vlamfiguratie worden waargenomen, terwijl op het kwartierse vlak een zeer fijn streeppatroon is te zien. Peren is een vaste, sterke, taaie houtsoort.

Europees esdoorn (Acer pseudoplatanus) is een fraaie blanke houtsoort met een wit- tot crèmeachtige kleur die aan het daglicht blootgesteld lichtgeel wordt. Tussen kernhout en spint van esdoorn bestaat geen of weinig kleurverschil. Over het algemeen vertoont het hout een gelijkmatige structuur. Door een vrij scherpe begrenzing van de groeiringen is op het kwartierse vlak meestal een fijn streepdessin en op het dosse vlak een bescheiden vlampatroon waar te nemen. Kenmerkend zijn de kleine spiegeltjes op het kwartierse vlak en de enigszins zijdeachtige glans. Bij oudere bomen kan een bruinachtige kern of donkerbruine streepvorming voorkomen.

Het hout van es (Fraxinus excelsior) heeft een kleur die varieert van wit tot geelachtig of licht geelbruin. Vers gezaagd hout kan bovendien een rozeachtige tint vertonen. Aan het licht blootgesteld, wordt blank essen op den duur geler van kleur. Door het grillige verloop van de kern kan soms bruin/wit gestreept of gevlamd (kwartiers of dosse) hout voorkomen. Dit is vaak een zeer esthetisch gewenst effect. Essen staat bekend om zijn taaiheid en dat laat zich duidelijk blijken in het maken van de snijplanken. Het is een zeer moeilijk te schuren houtsoort en moet met de nodige zorg verzaagd worden.

Eiken (Quercus) kernhout heeft een geelbruine tot donkerbruine kleur en steekt duidelijk af tegen het bleekbruine spint. Kwartiers gezaagd hout vertoont karakteristieke glanzende spiegels, veroorzaakt door de brede witte stralen die duidelijk zichtbaar zijn op het kopshouten vlak. Het hout is ringporig waardoor op het dosse vlak een vlamtekening ontstaat. Structuur en kwaliteit variëren afhankelijk van de groeicondities. Inlands eiken is meestal harder, zwaarder en vaster, sterker maar ook grover dan geïmporteerd eiken.

Hoewel er bij berk (Betula pendula) kwalitatief verschillen bestaan ten aanzien van de afmetingen, de kwasten, de structuur enz. afhankelijk van de herkomst, is berken in het algemeen wit tot lichtbruin gekleurd. De vaak in berken voorkomende zwarte pitjes (mergvlekken) zijn ontstaan door aantasting van het cambium door een langpootmug. Het kernhout is soms wel en soms niet zeer duidelijke te onderscheiden.

Amber (Liquidambar styraciflua L.) of ook wel satijnnoten of sweet gum genoemd, is vooral bekend uit de tijd van het driehoek- en steeksnijwerk in de jaren twintig en dertig. Het kernhout (red gum) komt alleen in heel oude bomen voor en is in zeer beperkte mate verkrijgbaar. Het kernhout heeft een zijdeachtige glans en heeft een bruine tot roodbruine kleur en lijkt enigszins op noten. Amber heeft geen botanische verwantschap met echte noten.

Iep of olm (Ulmus x hollandica Mill.) is een ringporige houtsoort. Iepenhout is vast, taai, vrij licht en meestal gelijkmatig van structuur. Canadees iepen of rock elm is zwaarder, harder, sterker en taaier dan Europees iepen. Japans iepen komt met Europees iepen overeen, maar is egaler van kleur en heeft meer glans. Het kernhout van Europees iepen is lichtbruin tot dof donkerbruin, soms met een groenachtige glans. Het spint is geelwit. Van soft elm is het kernhout licht grijsbruin tot rozebruin, het brede spint grijswit tot lichtbruin. Het kernhout van red elm is roodbruin tot donkerbruin gekleurd met smal grijswit tot lichtbruin spint. Door de iepenziekte (veroorzaakt door een schimmel die de boom na enkele jaren doodt) is het Europese iepenbestand drastisch afgenomen, waardoor iepenhout nog maar weinig wordt aangeboden.

Beuk (Fagus sylvatica L.) heeft een regelmatige en dichte structuur. De tot 4 mm hoge stralen zijn op het langsvlak meestal duidelijk te zien. Het kernhout is witachtig tot lichtbruin, nadonkerend tot licht geelbruin. In beuken komt vaak onregelmatig gevormd rood kernhout voor. De term vervuurd staat voor het aangetast zijn door vuur. Dit geeft een unieke look en is na verwerking perfect voedselveilig.

Het hout van haagbeuken (Carpinus betulus L.) heeft een grijswitte kleur, met grijze strepen en vlekken die worden veroorzaakt door de brede stralen. Tussen kernhout en spint bestaat geen kleurverschil. Haagbeuken is zeer moeilijk te splijten wat het zeer geschikt maakt voor snijplanken. Niettemin is het zelden te vinden in snijplanken.

Wengé kent veel andere namen: awong (Kameroen), n\’toko, n\’gondou (Kongo), anong (Guinee), n\’son-so (Gabon), mboto, bokonge, dikala-kala, tshikalakala, dikela, kiboto, monkonge, mundambi, wengé (Zaïre), jambire, pangire (Mozambique), m\’pande, mpanga (Tanzania) en panga panga. Keuze genoeg dus. Vers gezaagd wengé heeft een licht geelbruine kleur. Aan licht blootgesteld wordt het hout al snel donkerbruin. Bij wengé heeft het vezelweefsel een zwarte kleur en het parenchymweefsel een (licht)bruine kleur. Beide weefsels komen voor in afwisselende, ongeveer evenwijdige banen. Hierdoor ontstaat op kwartiers gezaagd hout een regelmatige tekening van zwarte en bruine strepen, terwijl dosse gezaagd hout fraai bruinzwart is gevlamd. Wanneer wengé lang aan directe zonbestraling wordt blootgesteld, wordt het weer lichter van kleur. Het zwarte hout wordt dan donkerbruin en de bruine zones geelbruin. Wengé heeft een zeer goede duurzaamheidsklasse.

Purperhart (Peltogyne venosa), ofwel amarante, violetwood, guarabu, pau roxo, roxinho (Brazilië), tananeo (Colombia), heeft een zeer typische paarsblauwe kleur in de kern. De kleur is moeilijk te behouden indien niet tijdig behandeld. Een zeer taaie houtsoort die moeilijk te schuren is. Een zeer kwalitatieve en duurzame toevoeging aan de snijplank.

Het kernhout van padoek (of padouk, padouck) (Pterocarpus soyauxii) is fel oranjeachtig rood, ook wel koraalrood genoemd, vandaar ook wel de lokale naam corail. Bij blootstelling aan het licht verkleurt deze tint snel tot vaalroodbruin en op de lange duur tot zwartbruin. Wanneer het hout tijdig wordt behandeld, blijft de fraaie kleur langer behouden. Het 100-200 mm brede spint is crèmekleurig met een scherpe grens. Afrikaans padoek is een uitstekende, duurzame en stabiele houtsoort.

Pau amarelo (Euxylophora paraensis J. Huber) of ook wel pau setim, pau cetim, pequia setim amarello genoemd, heeft een zeer karakteristieke gele kleur. Kernhout en spint zijn moeilijk te onderscheiden. Het spint is geelwit. Het kernhout is vers helder geel, later wat nadonkerend met een fraaie glans. Wordt soms ook “yellowheart” of geelhart genoemd. De structuur is gelijkmatig zonder tekening wat het een interessante toevoeging maakt in iedere snijplank. Het hout heeft een weer grote volumieke massa wat het een zwaar en moeilijk te bewerken houtsoort maakt. Het geschaafde oppervlak wordt finaal zeer glad en heeft een mooie glans.

Zebrano of “zebrahout” (Microberlinia brazzavillensis) is geelachtig van kleur met donkerbruine aderen die evenwijdig aan de boom as lopen. Wanneer het hout kwartiers wordt gezaagd of gesneden, verschijnt de bekende zebra-achtige streeptekening waaraan het hout zijn naam te danken heeft. Dosse gezaagd hout vertoont een zeer opvallende vlamtekening. Omwille van zijn eerder drukke karakter, wordt deze eerder als accent gebruikt. Behoort tot de hardste houtsoorten met een moeilijke bewerkbaarheid.

Bij tigerwood (Meliaceae) is het kernhout geelbruin tot donkerbruin met doorgaans een goudkleurige glans, soms met donkere strepen of geaderd (tigerwood genaamd). Het spint is grijswit tot lichtbeige, maximaal 70 mm, gemiddeld 50 mm breed. Heeft nagenoeg steeds een unieke en zeer uitzonderlijke tekening in zowel het langshouten als kopshouten vlak.